Ngày xưa, khi ông họa sĩ muốn tácẩm của mình trông lãng mạn hơn, ông điểm vài cánh chim. Có một thời chim bay phấp phới khắp nơi… Ngày nay, kiến trúc sư cũng bắt chước, nhưng anh vẽ cây. Muốn khối hộp 30 tầng của mình trông hợp thời và sành điệu? Hay muốn che mấy cục điều hòa nổi u trên mặt tường? Đặt cây lên nó. Cây khắp nơi, trên mái, trên sân thượng, ban công…đại khái là tất cả những chỗ nào không dính với mặt đất.
Gọi là “vẽ cây” theo đúng nghĩa đen, vì rất ít các “cao ốc xanh” được thực sự xây dựng trong thực tế. Vertical Forest là một dự án hiếm hoi ở Minan, Ý hoàn thành năm 2014.
Kiến trúc sư à, đời cây trên mặt đất đã khổ lắm rồi….
Không thiếu cơ sở khoa học chứng minh cao ốc không phải là “mái ấm” của cây xanh, ít nhất là ở độ cao mà các kiến trúc sư tưởng tượng ra. Tít trên đó, đời không như là mơ, cho anh, cho tôi, cho cây… cho tất cả trừ mấy con diều hâu. Nắng, mưa, gió, bão…ở độ cao trên 100m chúng tấn công bạn với sức mạnh gấp nhiều lần so với dưới mặt đường.
Gió là kẻ thù lớn nhất. Trên đỉnh núi cao, hẳn bạn đã từng nhìn thấy rễ cây phơi ra, oằn mình trong gió.
Đó là hậu quả nhìn rõ nhất, nhưng chưa phải nguy hiểm nhất cho cây.
Gió còn thổi bay lớp khí mỏng bám trên bề mặt lá cây như lột trần lớp áo trước sự sờ soạng nóng bỏng của mặt trời. Lớp áo này rất mỏng so với tỉ lệ con người. Khi trời yên, nó khẽ bám hờ trên bề mặt lá, giúp ngăn chặn sự thoát hơi nước và thoát khí của lá cây từ những lỗ nhỏ li ti trên bề mặt. Ở những nơi quá nóng hoặc gió mạnh, cây cối níu kéo lớp áo bằng nhiều cách, như phủ trên lá một lớp lông để tăng diện tích bám. Nhưng những cây này thường trông còi cọc, không cao lớn xum xuê như trong tranh vẽ của kiến trúc sư.
Tiếp theo, ta đẩy quá nóng và quá lạnh vào cuộc. Quá lạnh thì ai cũng biết, cây tự giết mình khi nước trong lá biến thành con dao trong suốt, lóng lánh và chết người. Còn quá nóng…lá cây sẽ tự bảo vệ bằng cách “đổ mồ hôi” đến khi cạn nước. Nhưng ngay cả chưa cạn nước, hệ thống quang hợp đã bị bẻ gẫy khi sức nóng đến ngưỡng chịu đựng. Ban lưu ý, sức nóng mà ta đang nói đến là nhiệt độ trên bề mặt lá. Với một số loài cây, nó có thể cao hơn nhiệt độ không khí đến 14 độ, nhất là ở trên mái cao ốc, cây phơi mình dưới cái nhìn chòng chọc của lão trời già dữ tợn.
Tiếp theo là vận chuyển, tưới tiêu, cắt tỉa cành, thay thế…bạn cứ hỏi mấy bác trồng cây bonsai bé nhỏ xem việc chăm sóc hàng ngày mệt mỏi thế nào….Phủ mái xanh (green roof) là một phương án tương đối phổ biến, nhưng hầu hết cho nhà thấp tầng. Lớp xanh phủ đó cũng được chọn lựa cẩn thận về khả năng thích nghi, không phải mấy cành cây đào liễu mỏng manh như trong tranh của kiến trúc sư.
…Vụ cằn nhằn này nghe có vẻ ngớ ngẩn, nhất là đến từ một người cũng thuộc loài thích xanh như tôi. Có lẽ vì tôi đã chán ngấy khi nhìn thấy quá nhiều “kiến trúc xanh” trên bản vẽ và quá ít được biến thành hiện thực. Phủ xanh cao ốc không phải là một ước mơ ngoài tầm với. Nếu bạn muốn trồng cây trên mái, xin mời, nhưng nên kèm theo đó là những tính toán cụ thể và thận trọng.
Còn không, ta nên tập trung sức lực giữ gìn những mảng xanh quanh ta, hoặc cứ trồng dưới đất, nơi cây xanh thực sự thuộc về.
